Yüzdürme yeleğine güveniyor musun? | 1. bölüm

Sabit kalınlıkta kesilmiş köpük plakalarla donatılmış uzun bir yelek giyerek deniz kayağı üzerinde kürek çekip olta atmanın ne denli zahmetli bir iş olduğunu anladığım o ilk yılımı hiç unutmadım. Oysa ki ilk kayağımı aldığımda kullandığım yüzdürme yeleği, evvelce temin ederek katabot ve şişme botumda birkaç sezon kullandığım Fransız orijinli güzel bir üründü. Kayakta kullandığım o yeleğin kesimi ve stili dönemi itibarı ile oldukça modern olmasına rağmen oturur pozisyonda kürek çekerek olta atmak durumunda kaldığım o ilk seferin sonunda tahriş olmuş koltuk altlarımın acısı ve boynumun yangısı ile kayak üzerinde kullanabileceğim ergonomik ve verimli bir yüzdürme yeleğinin neye benzememesi gerektiğini en net biçimde anlamıştım. Takip eden yıllar içerisinden piyasa olanakları dahilinde birçok nitelikli yüzdürme yardımcısı yelek temin ederek amacıma; yani kayak ve kano üzerinde oltacılığa dönük özelleştirilmiş yeni tasarımların hem ilk hem de deneysel üretimlerini kullanma ve değerlendirme fırsatı yakaladım.

Günümüz piyasasında üzerine oturulan tipteki (ÜOT/SOT) hemen her balıkçı kayağında neredeyse bir donatı standartına dönüşmeye başlayan yüksek sırtlıklı koltuklar aynı zamanda yüzdürme yeleklerinin tasarımını da etkilemiştir. Zira sırt ile sırtlık arasında kalan kalın bir köpük katmanı oturma pozisyonu bozarak rahatsızlık vermekteydi. Bu duruma bir çözüm olarak yüksek sırtlıklı koltuklarla sorun yaşatmayacak biçimde tasarlanan yeni nesil kayak yeleklerinde sırt kısmı, sırt anatomisine uygun şekilde kalıplanmış ince köpük dolgulu çift kat veya herhangi bir dolgu içermeyen tek kat fileli kumaşla kapatılmaya başlanmış, yeleklerin yüzdürme kapasitesini belirleyen -özel formlarda kalıplanmış- yumuşak köpük dolguların yoğunluğu ise daha çok yelek önünde ve göğüs hizasında arttırılmıştır. Yine bu yeleklerde Kürek çekimi ve olta kullanımı esnasında hareket serbestisi sağlayacak şekilde rahat kesimli yeni tasarımların kol altı ve boyun çevresi geniş tutulmuş, kol altında kalan yelek yanları kol hareketini kısıtlamayacak şekilde dolgusuz bırakılarak kuşamın alt sınırını oluşturan kemerlik, göbek deliği hizasından göğüs kafesinin altına dek yükseltilerek kayak yeleklerinin profili olabildiğince küçültülmüştür.

Yaklaşık on yıllık bir süreçte ortaya çıkan bu yeni tasarımlar sayesinde kayak yeleklerinin ergonomisi hayli iyileştirilerek temel kabiliyetler ölçeğinde standartize edilmeye başlamış ve tüm gün kürek çekip olta atmak artık bir eziyet olmaktan çıkmıştır. Kullanıcısının su yüzünde kalmasını kolaylaştırmak gibi tek ve basit bir amacı kabaca sağlamak üzere neredeyse tek tipte, hantal ve kullanışsız şekilde üretilen dünün “can yelekleri”, bugünün çok işlevli “balıkçı sınıfı” (tip III) ve temel işlevli “tur sınıfı” (tip IV/V) yüzdürme yelekleri şeklinde özelleştirilip çeşitlendirilerek hem işlevsel hem de havalı birer kayak/kano kuşamı hâline getirilmiştir. Öndeki boy fermuarını açmak suretiyle normal bir yelek gibi giyilebilen ve özellikle fermuarın her iki yanında konumlu birçok cep ve kapalı bölme içeren (tip III) yüzdürme yeleklerinin genellikle 10-13 ayak uzunluğundaki pedallı platformlarla kıyı önünde gerçekleştirilen ve balıkçılık süresinin seyir süresinden çok daha uzun olduğu günübirlik faaliyetlere uygun olduğunu kişisel saha tecrübelerim doğrultusunda rahatlıkla söyleyebilirim. Yukarıdan aşağıya doğru önce kollar ardından başı geçirerek giyilen ve ön taraftaki merkezi konumlu büyük bir göğüs cebi etrafında sadece bıçak, telsiz ve emzikli yumuşak matara gibi hayati gereçlerin tespitine uygun özelleştirilmiş kısım ve unsurlar içeren çok daha sade ve hafif diğer tip (tip V) yeleklerin ise 15-16 ayak uzunluğundaki kürekli platformlarla uzak meraları hedefleyen ve özellikle seyir süresinin balıkçılık süresini aştığı gün aşan faaliyetlerde daha kullanışlı olduğunu belirterek, her iki tip yüzdürme yeleği için periyodik yüzerlik kontrolünün gereğinden ve bu kontrolün nasıl yapılacağından bahsetmeye devam edelim.

Pek çoğumuzun “can yeleği” olarak tanımladığı yüzdürme yeleklerinin (*PFD) en önemli işlevi suda iken kullanıcısının başını su yüzünde tutarak az bir çabayla batmaksızın yüzebilmesini ve kayağına/kanosuna tekrar çıkabilmesini sağlamaktır. Bir diğer ifadeyle yüzdürme yeleğinin tek başına bir “can kurtaran” olmadığı ve hayatta kalmaya yardımcı temel yeterlilikleri ile ancak yüzeyde kalmayı kolaylaştıran giyilebilir kişisel bir “yüzdürücü” olduğunu söyleyebilirim. Bu yüzden kayağına çıkıp balık peşinde yol alan bir oltacının en az oltası kadar önemsemesi gereken ancak ondan da önemli olduğunu –henüz yolun başında– kavraması gereken kritik gereçlerinin ikincisi tartışmasız şekilde işte bu yüzdürme yeleğidir. Peki benim gibi her kayak oltacısınının tipik üniformasını şekillendiren ve yıllar boyu hemen her kürek seferimizin standartlaşmış teknik kuşamını oluşturan bu yeleklerin güvenilir ve her daim göreve hazır olduğundan nasıl emin olabilir, yeni bir yeleğe ihtiyacımız olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Belirli noktaların fiziksel açıdan kontrolünü gerçekleştirip bir takım görsel değerlendirmeler yaparak yeleğin işlevsel kondisyonunu belirlemek pekâlâ mümkündür. En az birkaç yılını sizinle geçirmiş bir yeleğiniz varsa şimdi onu masaya yatırıp Nehirden Denize kayak/kano atölyesi standartlarında bir muayeneden geçirelim o hâlde.

Elbette temel işlevi yüzdürmek olan bir emniyet gerecinde yapılacak kontrollerin ön odağı öncelikle işlevsel yeterliliklere dönük olmalıdır. Bu noktada değerlendirilmesi gereken ilk husus kuşkusuz yeleğin herhangi bir yüzdürme kaybına uğrayıp uğramadığının, yüzerlik kapasitesinde ciddi bir zafiyet oluşup oluşmadığının anlaşılmasıdır.

Yüzdürme yeleği az bir çaba ile dengeli şekilde su yüzeyinde kalabilmeyi sağlamalıdır.

Yüzdürme yeleğinin yüzerliğini sağlamak amacıyla içerisine yerleştirilen esnek ve düz yüzeyli üretan köpük levhalar, komfor amacıyla ne denli yumuşak üretilmeye çalışılsalar da belirli bir kalınlığa sahip oluşlarından ötürü hacimli bir görüntü vererek nispi bir sertlik sergilerler. Yelek henüz yeni iken levhaların sertliği aynı zamanda yeleğin dik durmasının ve kemikli görünmesinin de sebebidir. Ancak kullanım sıklığı ve süresi ölçüsünde köpük levhaların ezilip kalınlıklarını kaybetmesiyle birlikte bu sertlik ortadan kalkacağından yelek sanki bollaşmışçasına yanıltıcı bir rahatlık ve yumuşaklık kazanabilir. Sonuç belki daha az rahatsızlık veren ama yüzerliğinden de kaybetmiş bir yelek olacağından suda test edilerek yüzdürmede ki yeterliliğinin kesin şekilde tespit edilmesi gerekir.

Bora ve Batu yüzdürme yelekleri ile serin sularda eğleniyor.

Kontrol amacıyla yeleğinizi belinizi aşmayan sığ bir suda giydikten sonra kendinizi suya bırakın ve başınızı geriye doğru yaslayıp çenenizi suyun dışında tutmaya çalışarak yavaşça arkaya doğru yüzmeyi deneyin. Eğer bu esnada ağzınız ve hatta burnunuz suya batıyor ve su yutmadan nefes almak için fazladan gayret sarfetmek zorunda kalıyorsanız yeleğinizin yüzdürme düzeyi artık sizin ağırlığınıza uygun değil demektir. Hâlen yeterli yüzdürme kabiliyetine sahip olan bir yelek, en azından düşük enerjili kol bacak vuruşlarıyla kullanıcısının çenesini su dışında tutarak nefes yoluna su girmesine mani olacak bir kaldırma kuvveti yaratabilmelidir. Bu testi geçemeyen bir yeleğe sahipseniz artık yeni bir tane edinmenin zamanı çoktan gelmiş demektir.

İyi bir yüzdürme yeleği, bünyesinde su tutmayacak şekilde hafif ve dayanıklı tekstil kumaşlarla doğru kimyaya sahip dolgulardan üretilir. Diğer bir ifadeyle sağlıklı bir yeleğin yüzdürme düzeyini olumsuz yönde etkileyecek şekilde su tutmaması/emmemesi gerekir. Dolayısı ile iyi durumdaki bir yüzdürme yeleğinin sudan çıktığında ağırlığında herhangi bir değişiklik olmaması ve çok hızlı şekilde kuruması beklenir. Ancak bir yeleğin sudan çıktığında kuru hâlinden çok daha ağır olması ve asıldığı yer de sürekli su sızdırmaya devam ederek uzun süre ıslak kalması, köpük levhaların artık deformasyona uğradığının ve su çekmeye başladığının en önemli göstergeleridir. Bu durumdaki bir yeleğin de miadı dolmuş demektir.