3. Dış katman (Kabuk / Shell layer)
Günümüzde kayak ve kano üzerinde kullanılmak üzere geliştirilen suya ve soğuğa karşı koruyucu teknik giysiler, yakın geçmişin tek tip ürünlerini unutturacak tasarım ve dokuma teknolojileri ile oldukça çeşitli bir kategoriye dönüşmüştür. Özellikle ikinci bin yılın başı itibarı ile kürek sporları ve yelkencilik gibi suyla ilgili nitelikli uğraşıların yanında yüksek irtifada ve karda gerçekleştirilen dağcılık, kar sörfü ve kayak gibi muhtelif doğa sporlarına olan ilginin de artışıyla soğuğa ve suya karşı koruyucu giyim, kuşam ihtiyacını karşılamak üzere birçok üretici yenilikçi dokuma teknolojileri geliştirmek adına önemli bir motivasyon kazanmıştır.
Zor mevsimde konforun anahtarı: “Katmanlı giyim”
Bahsi geçen rekreasyonel uğraşıların popülaritesi arttıkça su geçirmeyen ve ısı tutan katmanlı teknik tekstillerin sayısı hızla artarak bu alandaki patent almış üretimlerin kullanım alanı askeri alandan kentsel yaşama kadar hızla genişleyerek yaygınlaşmıştır. Öyle ki kent yaşamına dönük üretilen birçok yüksek kalite mevsimlik giysi de bile ilhamı ve odağı su ve doğa sporları olan Gore-Tex®, Pertex Shield, eVent® ve XPore gibi nem atan ancak su geçirmeyen patentli astarlarla lamine edilmiş bu tür teknik tekstiller kullanılır hâle gelmiştir.
Hangi tip tekstil %100 su geçirmezdir?
Poliüretan laminat, namıdiğer “İnce” muşamba
Genellikle polyesterli kumaşların poliüretan filmle laminasyonu neticesinde elde edilen su geçirmez, dayanıklı ve esnek bir kumaş türüdür (PUL). Ancak bu kumaşlar söylenenin aksine gerçek anlamda hava geçirgen (nefes alabilir) değillerdir. Zira su geçirmezlik sağlamak için kumaş yüzeyine ince bir filme hâlinde lamine edilen poliüretan, uygulandığı yüzey dokusuna iyice nüfuz ederek dokumanın hava geçirgenliğini neredeyse tamamen ortadan kaldırır. Bu durum hava ve dolayısı ile nemin kumaştan geçişini neredeyse tamamen sınırladığında mükemmel bir su geçirmezlik sağlanmış olur. Buna karşın bazı üreticiler, poliüretan laminasyonunu çok daha inceltilmiş ve mikro gözenekli hâle getirilmiş filmlerle yaparak üretilen ince muşambada sınırlı bir nefes alabilirlik sağlayabilirse de üretim maliyetini ve süresini yükselten bu tür uygulamalar genellikle belirli bir amaca dönük bazı özel ürünlerin üretiminde kullanılır. Dolayısı ile PUL kumaş, istisnai ürünlerin dışında nefes alabilirlikten ziyade su geçirmezlik ve dayanıklılık açısından yaygın şekilde kullanılan teknik bir tekstil ürünü olup; giysi üretiminden ziyade kayak ve kano üzerinde kullandığımız su geçirmez (kuru) çantaların ve yağmurluk, panço, tente, yaygı gibi su geçirmez temel giysi ve örtülerin imalatında değerlendirilir. Buna karşılık yine polyester bazlı veya naylon esaslı diğer kumaşlar, poliüretan ya da polivinille lamine edilmelerine benzer şekilde fluropolimer türevleriyle teflonlanarak yine oldukça dayanıklı ve tamamen su geçirmez hâle getirilmektedir.
“Teflon” deyince aklına sadece tava gelmesin!
Teflon, sentetik kumaşın dokumasına suyun ve yağların nüfuz etmesini engellemekle birlikte fluropolimerlerle gerçekleştirilen bu tür bir laminasyon yani teflonlama, üzerine uygulandığı kumaşın teflonlanmamış (teflonsuz) hâlinden çok daha dayanıklı olmasını sağlar. Çünkü bu işlem malzemeyi gerek fiziksel gerekse kimyasal aşındırcılara karşı daha dirençli kılar. Bu yüzden özellikle suya dayanıklı dış giyimde, yağmurluk, çadır ve ayakkabıların üretiminde kullanılan sentetik kumaşların suya dayanıklılığını sağlamak için teflon kaplama kullanımı oldukça yaygındır. Ancak, yağmurdan veya dalga serpintisinden koruyacak şekilde teflonlu kumaştan üretilmiş iyi bir giysi bile yeterli hava geçirgenliğine sahip olmadığında kürek çekip pedal basarak kış denizinde olta atan bir kayak-kano balıkçısının birkaç saat içinde kanter içerisinde kalmasına neden olabilir. Bu yüzden deniz kayağı ve kano üzerinde konforlu bir teknik giyimden bahsedebilmek için giysi kumaşının sadece dışarıdaki suyu ve soğuğu içeriye alıp almaması ile değil, içeride biriken sıcak ter buharını kolayca dışarıya atıp atamaması itibarı ile sahip olduğu fabrik kalite ve yeterliliğinin aslında ne denli önemli olduğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Bundan sonra kayak ve kanoda kullanımı özelinde detaylandıracak olduğum suya ve soğuğa mukavim dış katman giysilerinde neden özellikle politetrafloroetilen (PTFE) türü seçici geçirgen teflon membranlarla lamine astarlı Gore-Tex® veya termoplastik poliüretan (TPU) ve poliüretan (PU) astarlı Xpore®, eVent® gibi naylon ve polyester esaslı yüksek performanslı teknik fabriklere değineceğimin bu vesile ile anlaşılacağını umarım.
Önceki kısımlarda da değindiğim üzere zorlu mevsim ve iklimlerde kayak ve kano ile konforlu bir balıkçılık yapabilmenin anahtarı çok katmanlı giyinmedir. Havalar soğuyup kış şartları egemen olduğunda kayak ya da kano üzerinde uzun süre soğuğa maruz kalan olta balıkçıları özellikle ani ve sürekli ısı kaybı nedeni ile ortaya çıkabilecek hipotermi ve lokal donma gibi ciddi riskler altındadır. Ancak, deniz kayağı ya da kano gibi küçük ve açık güverteli dar bir teknede koruyucu giysiler ve yardımcı güvenlik gereçleri kullanmaksızın soğukla baş etmek neredeyse imkânsızdır. Soğuğun olumsuzluklarından korunabilmenin yegâne yolu ise kayakta (suda) kullanıma uygun en iyi koruyucu ekipmanları temin ederek kullanmaktır. Koruma, olta balıkçısını ıslandığında bile sıcak ve kuru tutacak giysilerle başlar. Nefes alabilen (hava geçirgen) hidrofobik (su tutumu düşük) bir taban katmanı (1) ile birlikte çalışarak ısıyı içeride muhafaza eden ve havlı dokusu sayesinde tuttuğu ılık hava tabakasındaki bağıl nemi (buharı) dışarıya atabilen bir orta katman (2), su ve rüzgâr geçirmediği hâlde nefes alabilen dokumalarla astarlanmış bir dış katmanla (3) tamamlandığında kayak oltacısının soğuk suya düşmesi durumunda bile sudan tekrar çıkarak kendini kurtarmasını sağlayacak hayati desteği ona sunabilir.
Dış katmanı oluşturan giysileri ilk olarak alt, üst ve baş olarak üç başlık altında ayrı ayrı ele alarak ardından diğer bir başlık altında kuru giysilere değineceğim.
Bahadır Çapar
Aralık 2023, Adana
yazının önceki bölümünü göster | yazının sonraki bölümünü göster
(!) Hayır! Okuduğun bu yazı henüz bitmedi. Ama sen, her sayfanın altında göreceğin “Bir yanıt yazın” başlıklı kısımda bu yazıyla ilgili YORUMunu YAZ ve daha fazla içerik üretmesi için yazarı MOTİVE ET!
