Günlerin kısalıp havanın soğuduğu mevsimde ve kuzey iklimlerinde farklı niteliklerde tekstillerden üretilen giysilerin birden çok katman oluşturacak şekilde üst üste giyilmesi, soğuk havanın ve suyun olumsuz etkilerine karşı kayak oltacısını koruyacak olan ilk ve en önemli savunma hattıdır.
Kürek çekimi ve pedal basımı süresince süreklilik arz eden kas hareketleri vücut ısısını arttırarak kapalı cilt yüzeyinin terlemesine ve terin hızla buharlaşmasına neden olurken katmanlar hâlinde giyilen bu giysilerin kullanıcının konforuna yönelik nem ve ısı kontrolüne imkân sunması beklenir. Gün içerisinde değişen hava ve deniz koşullarına koşut şekilde giysi katmanlarını azaltıp arttırarak kullanıcının kişisel konfor aralığını koruması mümkündür. En altta yer alan ve doğrudan cilde temas eden ilk kat giysinin hareket halindeyken teri emerek kuru ve ılık bir ortam oluşturması istenir. Dışa doğru sıralanan diğer katmanların fonksiyonu ise ılık cilt yüzeyi ile soğuk dış ortam arasında yoğunlaşan nemin ısı kaybı yaratmadan dışarıya atılması ve özellikle durağan hâldeyken vücut ısısının büyük ölçüde muhafaza edilmesidir.
Bu bağlamda soğuk iklim ve deniz şartlarına karşı en uygun giysi özelliklerine değinerek katmanlı giyim tercihlerimizi ne şekilde yapmamız gerektiğini başlıklar hâlinde inceleyelim:
Taban katmanı, teninize giydiğiniz ve iç çamaşırları dışında ve onun yerine cildinize temas edecek şekilde en altta kullanacağımız ince giysilerden oluşur. Katmanlı giyimin mekaniğini henüz konuyu başlık başlık detaylandırmaksızın kavramak ve oldukça basit tasarımlı ancak neredeyse iyi bir ceket fiyatına satın alınabilecek içliklerin bu mekanikteki baz etkisini kavramak ilkin güç gelebilir. Ancak basit görünümlü bu giysilerin fiyatına etki eden temel faktörün üretim maliyeti olduğu ve üretimde kullanılan sentetik tekstillerin performansa dayalı teknik özellikleri arttıkça fiyatlarının da buna koşut şekilde yükseleceği anlaşıldığında hem performans değerlendirmeleri hem de ürün kıyaslamaları daha sağlıklı yapılabilir.
Hayli emici olan yünlü ve doğal lifli dokumalara göre yalıtım kapasiteleri daha düşük olsa da vücut yüzeyinde oluşan nemi çekip hızlı bir şekilde orta katmana aktararak ciltten uzaklaştıran muhtelif kalınlıklarda sentetik dokumalar, taban katı giysilerin üretiminde uzun yıllardır başarıyla kullanılmaktadır. Bu tür kumaşlardan üretilen giysilerin nemi etkin şekilde çekerek orta katmana iletebilmesi için cilde tam oturması gereklidir. Yani içte, tam bir ten teması sağlanamadığı takdirde giysinin mekanik performansı düşer ve nem dengesini sağlamaktaki etkinliği azalır. Bundan ötürü “içlik” olarak da anılan bu giysiler, üzerine giyilen yalıtım kabiliyeti yüksek diğer sentetik giysi katlarının kısmen rahatsız edici hatta tahriş edici olabilecek doğrudan tene temasını engelleyerek nispeten konforlu bir giyinme imkânı sağlayan hidrofobik (su tutumu düşük) özellikte ve yumuşak yüzeylidirler. Taban katmanı olarak kullanılan içlikler, teri vücudunuzdan uzaklaştırır ve cildinizin kuru kalmasını sağlar. Zira cildi kuru tutmak, sıcak kalmanın ilk adımıdır.
Bu katmana uygun kışlık içlik olarak tercih edilebilecek en ekonomik ürünler naylon, polyester ve polipropilen gibi ısı yalıtımı ve su tutumu hayli düşük sentetik dokumalardan üretilmektedir. Bununla birlikte biraz daha maliyetli ancak ısı yalıtımına sahip alternatifleri de içeren elastan ile polyester ya da spandeks ile naylon karışımlı likralı tekstillerden üretilmiş şardonlu ürünler veya daha da iyisi vücudunuzu hem kuru hem de ılık tutacak merino yünü, viskon ve mikro polyester karışımı termoform gibi tescilli ve yüksek nitelikli tekstillerden üretilmiş termal kapasiteli ürünler de tercih edebilirsiniz.
Viskon karışımlı tekstillerden üretilen içliklikler vücudu sıkıca sarmalarına karşın kol ve bacak hareketlerini kısıtlamayan esnek bir yapıya sahiptirler. Bununla birlikte kaslara kısmi bir destek sağlayarak kan akışını etkileyen daha sıkı modellerde kullanıcı alışkanlığı doğrultusunda elbette değerlendirilebilir. Ancak bu tip sıkıştıran (kompresyon) içliklerin saatler süren bir kullanımın sonunda sıkıntı yaratmayacağından emin olunmalıdır. Çoğunlukla alt (tayt) ve üst (badi, atlet) hâlinde takım streç giysiler olarak üretilen viskonlu içlikler, parlak ve kaygan dış yüzeylerine karşın şardonlanmış iç yüzeylerindeki ince hav sayesinde vücut ısısını tamponlayıp dengeli şekilde muhafaza edebildikleri için soğuk iklimlerde deniz kayağı ve kano kullanan oltacılara fazladan bir sıcaklık hissi sunar – ki bu tür giysilerin pazarda “termal” olarak adlandırılması bu sebepledir.
Bacaklar ve kollarla birlikte tüm gövdeyi saracak şekilde iki parça hâlinde (alt ve üst) giyilmesini salık verdiğim bu tür hidrofobik teknik dokumaların cilde temas eden iç yüzeyindeki viskon iplikler tüylendirilerek (şardonlama) terin orta katmana geçmesini ve cilt yüzeyinin uzun süre kuru kalmasını sağlayan bu termal özellik sağlanmış olur. Doğal selülozik elyaflardan üretilen viskonun nefes alabilme özelliği sayesinde sıkı ve esnek dokumanın mikro hava geçirgenliği sağlanarak ter ve nem tutumu oldukça azaltılmış olur. Bununla birlikte içlikte nispeten kalın ancak yumuşak bir doku sunan ve ince bir hava tabakasını tamponlayabilen şardonlu iç yüzey zorlu hava şartlarında kuru ve ılık kalmayı garantiler.
Konfor için düz kilitli dikişlere sahip dört yönde esneyebilen streç termal kumaşlardan üretilen hidrofob taytlar; su geçirmez pantolonların altında ve kuru giysilerin içinde kullanılabilen harika birer termal katmandır. İhtiyaç hâlinde ıslak kullanılan neopren pantolonların altında da yine içlik olarak bu tür taytlar ve badiler kullanılabilir. İçliklerin termal kapasitesinde belirleyici olan en temel özelliğin dokuma kalınlığı olduğunu hatırlatarak orta kalınlıktaki ürünlerin genellikle kayak ve kanoda kullanım açısından yeterli olacağını söyleyebilirim. Ancak daha yüksek termal kapasite isteniyorsa çok daha kalın dokumalı ve dolayısı ile daha az esnek bir içlik temin edilebileceği gibi iki içliğin üst üste birlikte kullanımı pratik bir çözüm olarak düşünülebilir. Eğer soğuktan çok fazla etkilenileceği düşünülüyorsa elbette yapılması gereken en doğru şey sahadaki şartların makul seviyelere indiği vakte kadar kayak-kano seferini ertelemek ve kıyıda kalmaktır. Ancak, oldukça soğuk iklim şartlarında kayak ile oltacılık yapmak niyetinde ısrarcı bir oltacının nispeten ince iki içliği birlikte kullanması soğukla mücadelesinde gerçekten yardımcı olacaktır. Vücut ısısı sıkıntı verecek düzeyde yükseldiğinde –biraz zahmetli de olsa– içliklerden birini çıkararak ısı dengesini yeniden sağlama imkânı her zaman bulunabilir.
Geleneksel olarak polyester ve pamuk karışımı kumaşlardan üretilen ve görece ekonomik olan şardonsuz içliklerin taban katmanı olarak su sporlarında kullanımından mümkünse kaçınılmalıdır. Özellikle pamuk oranı yüksek dokumalar, karasal kullanımda ve ihtiyaç hâlinde kolay değiştirme imkânı olduğu takdirde hijyen açısından sağlıklı olsalar da uzun süre kürek çekmeyi ya da pedal basmayı gerektiren ve içlik değiştirmenin pek de kolay olamayacağı olağan bir kış faaliyeti boyunca cilt yüzeyinden atılan ince teri emip pamuk lifleri arasında bunu tutarak belirli bir süreden sonra sürekli nemli ve soğuk bir katman oluşturma potansiyeline sahiptir. Böylesi bir durum ise uzun saatler sürdürülecek bir soğuk deniz seferinde umulanın aksine acısı sonradan çıkacak rahatsızlıklara sebebiyet verebilir.
İçlik olarak kullanılacak giysilerin kullanıcının bedenine tam olarak uyacak şekilde seçilmesi, tam bir cilt teması sağlarken rahat hareket edebilmek adına da dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur. Diğer bir ifade ile eklem hareketleri ile belirli bölgelerde toplanıp kırışmayacak ve dolayısı ile rahatsız edici sürtünmelere sebep olup kayak oltacısının hareketlerini kısıtlamayacak ölçüde vücuda oturan ebatlarda seçilmelidir.
Açık hava ve kış sporlarına dönük ürün geliştiren güvenilir markaların ürettiği tayt ve badi gibi tene giyilen birçok kaliteli ürün deniz kayağı ve kano üzerinde de alt katman giysisi olarak pekâlâ kullanılabilir. Özellkile tayt formundaki altlıkların yüksek belli, badi formundaki üstlüklerin ise kalçaları örtecek şekilde uzun kesimli olması, ekseriyetle ıslak olan ve alttan vuran soğuk su ve havayla sürekli münasebeti bulunan kayak oturağı yüzünden kalça ve basen bölgesindeki ısı kaybını yavaşlatacak ekstra bir kalınlık yaratacaktır. Her kullanım sonrası tüm içliklerin gerektiği ölçüde temizliği yapılarak tercihen askıda yeterince havalandırılması ve ardından kuru ve temiz şekilde giyilerek tekrar kullanılmasına özen gösterilmeli, ıslanma ihtimaline karşı bir takım yedek içlik suya karşı muhafazalı çanta ya da torbalar içerisinde tedbiren kayakta/kanoda bulundurulmalıdır.
Bahadır Çapar
Aralık 2023, Adana
yazının önceki bölümünü göster | yazının sonraki bölümünü göster
(!) Hayır! Okuduğun bu yazı henüz bitmedi. Ama sen, her sayfanın altında göreceğin “Bir yanıt yazın” başlıklı kısımda bu yazıyla ilgili YORUMunu YAZ ve daha fazla içerik üretmesi için yazarı MOTİVE ET!
