Özellikle terlemenin ve dolayısı ile buharlaşmanın en yoğun olduğu sıcak iklimlerde kayak üzerinde kullanılan giysi ve kuşamların her sefer sonunda terden, tuzdan ve balık mukusundan arındırılması için gerekiyorsa sabun yardımı ile nazikçe yıkanıp iyice durulanmasına özen gösterilmelidir. Zira faaliyet süresince dış katman giysilerinize sıçrayıp sürünerek yüzeyi lekeleyen tuz ve balık kaynaklı organik kirler ile iç katman giysilerine işleyen ter ve vücut kirleri usulünce temizlenmediği takdirde kirli bırakılan kısımlarda dokuma dayanıklılığını ve elastikiyeti azaltırlar. Kayak ve kano ile yapılan ıslak faaliyetlerde kullanılmak üzere yüksek yalıtım kabiliyetine sahip sentetik fabriklerden üretilen tüm bu malzemelerin güneş etkisiyle renk, doku ve elastikiyet açısından herhangi bir deformasyona uğramaması için durulama sonrası gölgede kurutulmalarına özellikle dikkat edilmelidir. Kayak ve kanoda kullanılan giysi ve kuşam ögelerinin temizliği ve bakımı hususunda itinalı olmak, aynı zamanda tekstil kondisyonlarının korunmasına da yardımcı olacağından çoğunlukla pahalı olan bu tip ürünlerin kumaş ömürlerini uzatarak verimli kullanım sürelerine de katkı sağlayacaktır.
Soğuk iklimlerde ve görece sert havalarda birkaç kat hâlinde üst üste giyilen giysilerden sıvı ve hava yalıtım kabiliyeti en yüksek olan ya da bir diğer ifade ile su ve rüzgâr geçirgenliği en düşük olan dış katman (kabuk) giysilerinin sefer sonu temizlikleri kesinlikle ihmal edilmemeli, ertelenmemelidir.
Giysi yüzeyini kaplayan tuz lekeleri ile muhtelif yerlere bulaşık hâldeki çamur kalıntıları ve balık mukusu gibi organik sürüntüler dikkatlice arındırılarak tüm ekipman bir sonraki olası sefer için peşinen hazır durumda getirilmelidir. İnatçı kirleri etkili şekilde temizlemek için güçlü çamaşır deterjanları yerine Arap sabunu gibi aşındırıcı olmayan doğal içerikli sıvı arıtıcıların tercih edilmesi, sentetik fabriklerin ve kullanılan astarların yalıtım özelliklerini zafiyete uğratmamak adına isabetli olacaktır. Bununla birlikte gerek altta gerek üstte kullanılan dış katman giysilerinin temizliğinde çitileme gibi mekanik tekniklerden kesinlikle kaçınılmalıdır. Zira, geçirmezlik özelliğine haiz sık dokumalı ve mikro kalınlıkta membranlarla astarlanmış teknik kumaşların temizlik maksadı ile de olsa farklı yüzeylerini birbirine sürtmek tam bir iş bilmezlik olup; dokumanın ve astarın hızla yıpranarak seçici geçirgen özelliğini yitirmesine, kısım kısım geçirgen hâle gelmesine neden olabilir.
Aynı şekilde kimyasal açıdan aşındırıcı karakterdeki güçlü arıtıcıların ve ağartıcıların rutin temizlikte sık kullanımı, özellikle dikiş hatlarında su ve hava yalıtımını sağlayan sıvama ya da şerit (bant) astarların ömrünü oldukça kısaltabilir. Kuru elbiselerle yüzdürme yeleklerinde yer alan kapaklı cep gibi hareketli bölümlerin, lateks boyunluk ve bileklik gibi elastik kısımların ve velkron (cırt bant), fermuar ve toka gibi mekanik unsurların temizliğinde kılları yumuşamış eski bir diş fırçasında faydalanılabilir. Belirli bir süre kullanılmamak üzere kaldırılacak olan bu tür malzemelerin temizlenerek kurutulmasının ardından üzerindeki tüm fermuarların kontrollerini yaparak dişler ve kürsörler gerektiği ölçüde yağlanıp kapatılmalıdır. Kuru takımlarla neopren giysilerin boy fermuarlarında harabiyet yaratabilecek kalıcı kat izleri oluşmaması için, yelek gibi üst kuşamların yüzdürücü dolgusunda sönme ve çökme gibi deformasyonların şekillenmemesi için mümkünse askıda muhafazaları sağlanmalıdır.
Gün sonundaki rutin temizliğin ardından yapılabilecek en iyi “ilk şey” nedir? Elbette kıyıda kayak donatılarının kontrolü ve ertesi güne hazırlığı ile ilgili uğraşmak… (2024)
Ayakkabıların gölgede kurutulması ve taban ile kabuk fabriklerinin birleşim yerlerinin kuru hâlde iken kontrol edilerek gereken onarımların vaktinde yapılması oldukça önemlidir. Özellikle birleşim ve ek yerlerine işleyen ince kum ve çamur artıklarının olabildiğince dikkatli şekilde temizlenmesinin ardından su ayakkabılarının havadar bir ortamda muhafaza edilmesine özen gösterilmelidir. Bu sayede küflenme ve kokuşma gibi ayakkabı fabriklerinin ömrünü azaltarak konforunu düşürecek olumsuzlukların önüne geçilebilir. Aynı zamanda özellikle ıslak botların faaliyet süresince deniz suyuyla sürekli temasından ve ıslak ayakkabıların rüzgâr ve güneş etkisi ile kurumasından dolayı geniş yüzeyli kabuk fabriklerin zamanla esnekliğini kaybederek çatlaması kaçınılmazdır. Bunu engellemek ya da olabildiğince geciktirmek için normal koşullarda sezon başında ve sezon sonunda yapılması yeterli olan ancak, yoğun sezonlarda sezon içerisinde de birkaç kez tekrarlanabilecek şekilde bir bakım rutini geliştirmek gerekir.
Rutin bakımın ilk adımı tamamen kuru hâldeki ayakkabıların birleşim ve ek yerlerinin kontrolüdür. Bu kısımlarda oluşan açılma, çatlama, sökülme ve yırtılmaların tespit edilerek ilkin içerisindeki kum, taş ve çamur gibi artıkların temizlenmeli, ardından ise özellikle otomotiv uygulamalarına dönük üretilmiş güçlü ve elastik yapıştırıcılarla dolgulanarak -gerekiyorsa dikilerek- kapatılmalıdır. Rutinin ikinci adımında ise ayakkabının yan ve üst kısımlarını oluşturan kabuk fabriklerine dönük yüzey kontrolü ve bakım uygulamaları yer alır. Bu aşamada ilk olarak esnek kalması ve dayanıklı olması gereken kabuk fabriklerinin her türlü kir ve arıtıcıdan temizlenmiş hâlde oda sıcaklığında iyice kuruduğundan emin olunmalıdır. Ardından ayakkabının sentetik özellikteki kabuk bileşenlerini yumuşatırken yüzey kaydırıcılığını arttırarak su tutumunu azaltacak olan su itici bakım cilaları ile muamele edilmesi gereklidir. Bu amaçla kışlık bot bakımına dönük olarak üretilmiş kaliteli cila ve su itici solüsyonlar rahatlıkla kullanılabilir. Bu iki aşamalı bakım rutin şekilde uygulandığı sürece oldukça yıpratıcı koşullar altında kullanılan su ayakkabılarının verimli ve uzun ömürlü kullanımı gayet mümkündür.
Askıda en az 6 saat…
Giyim kuşam temizlik rutini
Son olarak kayak ve kano üzerinde kullandığımız giyim kuşam ögelerinin temizlik ve bakım rutinini gün aşan bir faaliyet süresince tekrarlanacak “gün sonu temizlik” ve tüm faaliyetin sona ermesi ile birlikte yapılacak “sefer sonu temizlik” vurguları ile şu şekilde özetliyorum:
Gün sonu temizlik (Ertesi güne hazırlık)
- Dış katman giysilerini ve kuşamları sadece soğuk su ile durulayın.
- Giysi ve kuşama bulaşmış balık kanını ve vücut sıvılarını temizlemeye özen gösterin, ancak gerekmedikçe su ve sabun dışında herhangi bir deterjan kullanmayıni temizlik sonrası malzemeleri iyice durulayın.
- Gün sonu rutin temizliklerde kesinlikle ağartıcı (çamaşır suyu / Hypo / ozon), yumuşatıcı gibi kuvvetli ajanlar kullanmayın.
- İmkânınız bile olsa kuru temizleme yapmayın.
- İmkânınız bile olsa ıslak giysileri çamaşır kurutma makinesinde kurutmayın.
- İç katman giysilerini sadece tersyüz ederek vücut nemi ve nahoş kokulara karşı askıda havalandırın.
- Fazla nemlenmiş ve/veya kirlenmiş içlikleri temizleriyle değiştirin ya da elde sabunla yıkayarak tamamen kuruduğunda tekrar kullanın.
- Tüm giysileri iç dış nem kontrolü yapıp tersyüz ederek havadar bir yerde ve mümkünse en az 6 saat süre ile kurutun.
Gün sonundaki rutin temizlik ve kontrollerin ardından yapılabilecek en iyi ikinci şey nedir, diye sorsam? Elbette günün tatlı yorgunluğuna karşı an’ın tadını kıyıda çıkarmak… (2024)
Tamamen kurutmadan saklamayın!
Sefer sonu temizlik (Yeni bir sefere hazırlık)
- Dış katman giysilerini ılık suda ve detaylı şekilde elde yıkayın.
- Su geçirmez özellikteki giysi ve teknik kuşamın astarlı ve kaplamalı kısımlarını sert şekilde çitilemeyin.
- Astarlı ve kaplamalı hiçbir kayak giysisini kuru temizlemeye vermeyin.
- Temizliğin her aşamasında sabun ve Arap sabunu gibi biyolojik olarak çözünebilen geleneksel deterjanlar kullanın.
- Giysi ve kuşamların üzerindeki lekeleri çıkartmak için ağartıcı (çamaşır suyu / Hypo / ozon) kullanmayın.
- Muhafaza öncesi güzel kokmasıiçin bile olsa sentetik giysilerin temizliğinde yumuşatıcı kullanmayın.
- İç katman giysilerini çamaşır makinesinde ılık suda (30°C), 15 dakikayı aşmayan en kısa programda ve en düşük devirle durulama yapmadan yıkayın.
- Elde ya da makinede yıkanmış ıslak giysileri çamaşır kurutma makinesinde kurutmayın.
- Tüm giysileri iç dış nem kontrolü yapıp tersyüz ederek askıda ve gölgede en az 24 saat tutarak kurutun.
- Hiçbir giysiyi tamamen kuruduğundan emin olmadan katlayarak saklamayın.
- Kalın ve katmanlı bölümleri olan kayak kuşamlarının kuruması biraz daha zaman gerektireceğinden kurutma süresini 36 saatten kısa tutmayın.
- Tam anlamıyla temizlenmemiş / arınmamış iç katman giysilerini doğrudan ütülemeyin. Bu kir ve lekenin tekstile işlemesine neden olabilir.
- Dış katman giysilerini ütülemeyin. Ancak giysi tekstiline yerleşmiş derin kırışık ve kat izleri söz konusu ise askıda buharlı temassız ütüleme yaparak yine tamamen kuruduğundan emin şekilde saklayınız
- Hiçbir teknik giysi ve kuşamı tamamen kuruduğundan emin olmadan saklamayın, dolaba kaldırmayın.
Bahadır Çapar
Aralık 2023, Adana
(!) Hayır! Okuduğun bu yazı henüz bitmedi. Ama sen, her sayfanın altında göreceğin “Bir yanıt yazın” başlıklı kısımda bu yazıyla ilgili YORUMunu YAZ ve daha fazla içerik üretmesi için yazarı MOTİVE ET!
