Kayak ya da kano ile oltacılık yapan bir balıkçı için sıcak veya soğuk karşısında boyun ve baş bölgesinin korunması oldukça önemlidir. Kıyıdan biraz uzaklaşıp gölgesinden faydalanabileceğimiz herhangi bir karasal ve sabit unsur olmaksızın yüzünde gezindiğimiz suda faaliyetimiz süresince güneşin ve rüzgârın açık etkilerine maruz kalırız. Özellikle deniz yüzeyinden en yüksekte yer alan başın yeterince korunmaması; yaz aylarında uzun süre güneşe maruz kalmanın olası neticelerinden olan sıcak çarpmasından (hipertermiden) cilt yanıklarına ya da kış aylarında sürekli soğuk rüzgâra maruz kalmanın neden olduğu boyun/omuz tutulmalarından yüz felcine (fasiyal paralize) kadar birçok ciddi rahatsızlığın yaşanmasına neden olabilir. Yüz, boyun ve ense bölgesi güneşin yakıcılığına veya cilt ısısını düşüren soğuk rüzgâra karşı yeterince korunmadığında kayak üzerindeki kişisel konfor tam olarak sağlanamaz. Bu amaçla mevsime uygun kıyafetlerin baş ve boyun bölgesini koruyan şapka, bere, bandana, balaklava ve boyunluk gibi kuşam ögeleriyle tamamlanması gereklidir. Bu başlık altında bu tür örten ve saran küçük kuşamlara değinerek asgari düzeyde de olsa bunların taşıması gereken teknik özelliklerden bahsedeceğim.
Balık peşinde katedilmiş kıyı korularının gölgesinde ikindi çayının hazzına bu kez “kanoda” ererken… (2014)
Şapka
Baş ve arka boyun bölgesini örterek gölgeleyen kıyafetler, gün boyu kürek çekip olta atarak sürdürülen faaliyetler boyunca doğrudan gelen güneş ışınlarından korunmanın yanı sıra su yüzeyinden yansıyarak dolaylı şekilde aşağıdan vuran güneş kaynaklı radyasyondan sakınmayı gerekli kılar. Bununla birlikte koruyucu kuşam unsurları sadece güneşin en kuvvetli olduğu ve doğrudan düştüğü gün ortasında kullanılmak üzere değil, günün aydınlık periyodu boyunca ve nispeten bulutlu havalarda dahi kullanılmak üzere temin edilmelidir. Zira insan cildinin zarar görmesine neden olan güneş kaynaklı radyasyon sadece görünen güneş ışığında bulunmaz. Aynı zamanda kapalı olarak tanımlanan havalarda bile yoğun bir şekilde açıktaki cilt yüzeyine nüfuz etmeye devam eder. Bu yüzden gün boyu süren bir oltacılık gayretinde güneşten korunulması gereken dönem sadece öğle saatleri değildir. Güneş ışığın şiddeti kadar ışığa maruz kalınan sürede oldukça önemli olduğundan özellikle baş, ense ve boyun bölgesinin gün boyu şapka ve bandana gibi kuşamlarla korunması oltacının faydasınadır.
Şapkaları, gölgeleme işini gören vizörlerinin şekli ve yeri itibarı ile alın vizörlü ya da çember vizörlü modeller olarak iki gruba ayırabiliz. Anılışlarından da anlaşılacağı üzere vizörün alın bölgesinde ve yüzü gölgeleyecek şekilde önde yer aldığı tipik şapka modelini “alın vizörlü”, kulakları ve kısmen ense bölgesini de gölgeleyecek şekilde belirli bir genişliğe sahip olan vizörün tüm başı çevrelediği şapka modelini ise “çember vizörlü” olarak adlandırıyorum. Her iki modelde esas olarak başın güneşin yakıcı ve bunaltıcı ışınlarından korunması maksadı ile kullanılır. Kuşkusuz kullanıcının pratikliği, yararlılığı ve alışkanlıklarına dayalı kişisel beğenisi doğrultusunda tercih edebileceği her iki model şapkanın da kullanım alanı kayak ve kano olunca alelade üretimlerden ayrılarak bazı teknik yeterlilikleri sağlaması gereklidir.
Kayak ile olta balıkçılığı esnasında kullanılacak alın vizörlü bir şapkanın, piyasada yaygın şekilde bulunan ve arka paneli fileli popüler kamyoncu/çiftçi keplerinden ayrı olarak; başın üst kısmını tamamen gölgeleyecek şekilde 5-6 kapalı panelden oluşturulmuş, aynı zamanda sıkıca örttüğü başı havadar tutmak için tercihen yüksek profilli olarak tasarlanmış şapka tacının etek içini tamamen çevreleyen geniş bir ter bandı bulunan ve son olarak dış (kabuk) kumaşında polyester gibi su tutmayarak hızla kuruyan ve hafif olduğu ölçüde dayanıklı sentetik tekstillerin tercih edildiği nitelikli modeller arasından seçilmesi kanımca doğru olur. Şapkanın sadece tek başına değil; başa tamamen ya da kısmen geçirilerek soğuğa ve rüzgâra karşı yüzü korumak için kullanılan balaklava, bandana ve uzun boyunluk gibi koruyucu örtü ve maskelerle birlikte kullanılması durumunda genişliğinin kolayca ve emniyetli şekilde yeniden ayarlanabilmesi de gözetilmesi gereken bir diğer önemli özelliktir. Bu ayar mekanizmasında yer alan kıstırmalı tokalarda ve şapka üzerindeki olası havalandırma deliklerini çevreleyen kuşgözlerinde (1) marin tip paslanmaz çelik, krom veya (2) gerek morötesi dayanımı gerekse kırılma mukavemeti yüksek plastik bileşenlerin kullanıldığından, (3) eğer velkronlu (cırt bantlı) parçalar yer alıyorsa yine bunların da ıslakken dahi tutunma kuvvetini kaybetmeyen yeni nesil marin serilerden olduğuna emin olunmalıdır. Aksi takdirde bu tür bileşenler ilk kullanımdan itibaren korozyona uğrayarak hızla zayıflayacak ve gün boyu su ve ter içinde geçen bir dizi oltacılık faaliyeti sonunda temel fonksiyonlarını tam anlamıyla yerine getiremeyecek duruma düşerek şapkanın deniz şartlarında kullanışlılığını ve dolayısı ile güvenilirliğini azaltacaktır.
Hangi tip ve tasarıma sahip olursa olsun güneşe karşı baş ve yüz alanını gölgelemek üzere üretilmiş bir şapkaya tipik görünümünü veren şey kemikli yapısı ile her daim şeklini koruyan vizördür. Kürekli oltacılık seferlerinde sürekli olarak suyla ve rüzgârla münasebete girecek olan şapka vizörünün formunu kaybetmemesi oldukça önemlidir. Bu yüzden ne denli kaliteli ve güzel olursa olsun ıslandığında yumuşayarak bu rijid formunu kaybeden kolalanmış vizöre sahip şapka modellerinden ziyade vizörün esnek bir plastik levha ile içten desteklendiği ve standart ölçülerden mümkün olduğunca uzun tutulduğu modellerin tercih edilmesini salık veririm. Bu sayede şapka vizörü sadece görüşü zorlaştıran yoğun güneş ışığını etkin şekilde kesmekle kalmayıp, her kürek vuruşunun ardından yukarı kalkan pala hizasındaki damlatma bileziklerinden akan suyun oltacının yüzüne ve gözlüğüne sıçramasını da engelleyerek seyir konforunu arttıracaktır.
Kayak ve kano üzerinde kullanılacak şapkanın rüzgâr etkisi ile uçmasını ya da bir devrilme durumunda suda yitirilmesini önlemek amacıyla kıyafetin ya da yüzdürme yardımcısı yeleğin arka yakasına iliştirilmesine imkân veren bir emniyet kordasına sahip olması veya haricen temin edilebilecek böyle bir korda ile birlikte kullanılması yine kayak/kano üzerinde ekipman güvenliğini sağlamak adına gözetilmesi gereken bir diğer husustur.
Ardındaki baraj gölüne öğle saatinde ulaştığı keyifli bir nehir seferinin sonunda ağaç enkazları arasında dinlenen maceraperest bir kayak oltacısı.
Kim bu öncü mü diye soruyorsun? Elbette Bahadır Çapar.(2013)
Kürek ve olta maceralarında kullanılacak çember vizörlü şapkalara gelirsek; yine tam bir gölgeleme sağlayacak şekilde başın üst kısmını tamamen kapatan, ancak diğer modele göre çok daha fazla olan vizör alanından dolayı rüzgâr direnci de aynı oranda yüksek olduğundan ani bir esinti ile şapkanın kolayca uçmaması için taç kısmı başa tam olarak oturacak şekilde tek panelden düz tepeli ya da çok panelden oval tepeli olacak şekilde düşük profilli tasarlanmışlardır. İç kısımda çepeçevre yer alan geniş bir ter bandına sahip olması istenen bu tip şapkaların su üstü esintilerle kolayca baştan ayrılmaması için taç kısmının alt kısmında ipli bir sıkıştırma sistemine ve yine boyu ayarlanabilen bir boyun/çene bağına sahip olması gerekir. Dış kumaşının su tutmayıp hızla kuruyan polyester gibi sentetik tekstillerden üretilmiş olması yanında iç kısımda terletmeyen ince sentetik bir astarla kaplanmış olması da konfor arttıracak bir özellik olarak aranabilir. Bazı çember vizörlü şapkalar ön, yan ve arka kısımlarına takılabilen koruyucu örtü ve maskelerle birlikte satılarak fonksiyonel kullanım olanakları arttırılmış daha teferruatlı ve nispeten pahalı ürünlere dönüştürülmüştür. Öte yandan hem alın vizörlü hem de çember vizörlü şapkaların ayrıca temin edilecek bandana ve balaklava gibi diğer örtü ve maskelerle birlikte kullanılabileceğini zaten belirttiğim için piyasada rastlanabilecek bu tür ekstra parçaları olan şapkaların kalite ve performans değerlendirmesini okuyucunun iradesine bırakıyorum.
Bandana
Gün doğumundan gün batımına dek ışıl ışıl bir suyun yüzünde kâh kürek çekerek kâh olta atarak geçirdiğimiz herhangi bir zaman, bizler için kuşkusuz pek eğlenceli ve bir o kadar da hatırlanası bir günün kısa tanımı gibidir. Ancak, ekseriyetle oturularak sürdürülecek uzun süreli bir balıkçılık gayretinin sonunda güneş veya rüzgâr kaynaklı birtakım rahatsızlıkların yaşanması ihtimali vardır. Dolayısı ile kişisel korunma amacıyla üretilen bandana ve balaklava gibi basit olduğu ölçüde işlevsel kuşam ögelerinin kullanılması, içerisinde bulunulan mevsimin karakteri doğrultusunda yüksek ya da düşük sıcaklıklarda yürütülen uzun süreli bir faaliyetine taşıdığı riskleri bertaraf edebilir. Özellikle yaz güneşi altında olta atarken genellikle açıkta kalan yüz, boyun, ense ve kulakların doğrudan güneş ışığına maruz kalmasını engelleyecek şekilde morötesi ışınlarını tutan, ince olduğu ölçüde hızlı kuruyan ve havadar sentetik kumaşlardan üretilmiş kolon kesimli bandanalar kullanmak, sıcak çarpması riskini hayli azaltarak güneş yanıklarını tamamen engelleyebilir.
Bahadır’ın Anadolu yüksek yaylasında çıktığı oltacılık seferlerinden bir kare. (2013)
Balaklava (kar maskesi) ve Uzun Boyunluk
Benzer şekilde kış denizinde kullanılmak üzere polar gibi nem tutumu oldukça düşük şardonlu sentetik kumaşlarla üretilmiş balaklavalar, sadece kullanıcının gözlerini açıkta bırakarak boyundan itibaren başı bütün olarak kapatır. Nispeten yüksek havalarda kayak ve kano kullanırken maruz kalınan soğuk rüzgârların baş ve yüz bölgesine teması büyük oranda azaltılıp cilt ısısının makul bir aralıkta tutulması sağlanabilir. Bu sayede soğuk ısırması gibi hafif ancak rahatsız edici etkilerden yüz felci gibi çok daha ciddi rahatsızlıklara kadar pek çok sağlık riski de kolaylıkla bertaraf edilmiş olur. Kayak ve kano üzerinde kullanılacak bir balaklavanın kar ve kış sporları pazarına dönük üretimlerden seçilmesi, suya ve soğuğa karşı ihtiyaç duyacağımız teknik özellikleri sağlamak adına yeterli olacaktır. Bunun dışında ideal bir kayak/kano balaklavasının pratik açıdan sahip olması gereken en önemli iki hususu ise; şapka ve güneş gözlüğü ile birlikte rahat kullanım ve özellikle ağzı örten kısmın birkaç tekrarda deforme olmaksızın kolayca çene altına sıyrılabildiği doğal ve dayanıklı bir esneklik şeklinde özetleyebilirim.
Baş ve yüzü korumak üzere kullanılan bandana, uzun boyunluk ve balaklava gibi işlevsel yönden birbirine benzeyen ve teknik giysiyi tamamlayıcı özellikteki tüm koruyucu baş kuşamlarının; boyun ve enseyi tamamen kapatacak uzunlukta, kolayca giyilip çıkarılabilecek biçimde esnek ve rahat kesimli olanlarından seçilmesi yıllarca sürecek faydalı bir kullanımın anahtarıdır.
Ümidim o ki; buraya kadar açtığım bir dizi başlık altında yaptığım açıklamalar, kayak ve kano ile balıkçılık gayreti içerisindeyken başı ve özellikle de yüz bölgesini korumanın aslında ne denli önemli olduğunun anlaşılmasını sağlamıştır.
Bahadır Çapar
Aralık 2023, Adana
(!) Hayır! Okuduğun bu yazı henüz bitmedi. Ama sen, her sayfanın altında göreceğin “Bir yanıt yazın” başlıklı kısımda bu yazıyla ilgili YORUMunu YAZ ve daha fazla içerik üretmesi için yazarı MOTİVE ET!
